Het zal de meesten van jullie niet zijn ontgaan. Afgelopen week bracht de Raad voor de Volkgezondheid en Zorg (RVZ) een rapport uit over ‘goed patiëntschap’. De RVZ is van mening dat er de afgelopen decennia terecht veel aandacht is besteed aan de rechten van de patiënt, maar dat er te weinig is gesproken over de verantwoordelijkheden en verplichtingen van patiënten. In het rapport pleit de Raad daarom voor meer verantwoordelijkheden voor de patiënt.
Voor een samenvatting van het rapport verwijs ik naar de site van de RVZ. Hier vind ik het veel interessanter te kijken naar wat anderen deze week over het rapport hebben gezegd. Om deze reden een greep uit de reacties op het rapport.
De KNMG geeft aan blij te zijn dat de RVZ ‘goed patiëntschap’ op de agenda zet en met concrete aanbevelingen komt die bijdragen “aan het wederzijds vertrouwen en respect dat nodig is voor de arts-patiëntrelatie”. Verder spreekt de KNMG zich uit voor gezamenlijke besluitvorming:
De patiënt is steeds beter geïnformeerd en dit betekent dat de patiënt en de arts nog beter in staat zijn tot gezamenlijke besluitvorming. [..] Als patiënt en arts een behandeling afstemmen en afspreken, dan betekent dat de patiënt zich hieraan heeft gecommitteerd.
De NPCF bestempelt het rapport als ‘eenzijdig’:
Het advies is van toepassing voor goed opgeleide, mondige mense
n met een redelijk inkomen. Maar lang niet iedereen verkeert in die situatie. Het dvies gaat er vanuit alsof dé patiënt zou bestaan. Sanctiesa richting patiënt is wel het laatste middel waaraan je moet denken. Wij hadden liever gezien dat in het signalement meer aandacht werd geschonken aan de rol die de zorgverlener moet vervullen om goed patiëntschap te bevorderen.
n met een redelijk inkomen. Maar lang niet iedereen verkeert in die situatie. Het dvies gaat er vanuit alsof dé patiënt zou bestaan. Sanctiesa richting patiënt is wel het laatste middel waaraan je moet denken. Wij hadden liever gezien dat in het signalement meer aandacht werd geschonken aan de rol die de zorgverlener moet vervullen om goed patiëntschap te bevorderen.Journaliste Nicole Lucas zet in Trouw vraagtekens bij de verantwoordelijkheid die de RVZ aan de patiënt toekent. Zij is het eens met de stelling van de RVZ dat van een patiënt mag worden verwacht dat hij zich verdiept in zijn ziekte omdat dit de kans op genezing/herstel vergroot. Maar zij vraagt zich af in hoeverre je hier plichten aan kunt verbinden:
[…] roepen de vraag op hoe hoog je de lat mag leggen. De raad komt zelf heel opgewekt met het voorbeeld van een chronisch patiënt die ‘na jarenlange ervaring zelfs meer over de aandoening en de behandelmogelijkheden’ weet dan de arts zelf. Maar kan en mag deze ‘ervaringsdeskundige’ wel maatgevend zijn? […] Wie zich als een goede patiënt wil opstellen, heeft een goede hulpverlener […] nodig.
Jannes Koetsier van de gezonde patiënt.nl vindt dat het RVZ-rapport over goed dokterschap had moeten gaan:
Beter was geweest een rapport getiteld ‘Goed dokterschap’, waarin primair de rol van de dokter ter discussie was gesteld. Daar ligt immers zoals gezegd meestal de bron van conflicten tussen patiënt en arts.
Weer een andere blogger ziet een zekere tegenstrijdigheid in de RVZ-standpunten dat een patiënt niet te claimend mag zijn, maar ook niet te passief:
Misdragen is niet meer alleen je arts een blauw oog slaan maar ook ‘te claimend zijn’ […] Met een tegenstrijdig punt er aan toegevoegd, ook ‘te passief zijn’ en niet voldoende meedenken met de behandeling zou een misdraging zijn.
Dat laatste is wel een rode draad door een groot aantal reacties op weblogs: veel patïenten geven aan dat actief meedenken al snel wordt geïnterpreteerd als ‘claimend’ of ‘brutaal’ gedrag en pleiten daarom juist voor een signalement van goed dokterschap.
De balans tussen wat als claimend of brutaal gedrag wordt gezien, en wat als constructief kritisch en actief nadenken met de arts, is inderdaad een lastige. Zelf is het me als patiënt ook al meer dan eens verweten dat ik de expertise van de arts ter discussie stelde op het moment dat ik actief meedacht over behandelopties. Dat soort problemen zijn natuurlijk met een goed signalement niet te voorkomen. Daarom pleit ik altijd voor aandacht voor de relatie en communicatie tussen arts en patiënt. Maar dat neemt niet weg dat het goed is de dialoog aan te gaan over wat zowel arts en patiënt (moeten en kunnen) bijdragen aan die communicatie. Daaraan levert de RVZ een belangrijke bijdrage.
Ik vond het daarbij wel intrigerend dat de RVZ stelt dat het één van de verplichtingen van een patiënt is “mee te werken” aan een behandeling. “Meewerken” roept bij mij toch wat meer hierarchische beelden op dan het woord “samenwerken”. En uitgangspunt van het rapport is toch de meer gelijkwaardige arts-patiëntrelatie die volgens de RVZ de afgelopen jaren is ontstaan. Zal de Raad bewust niet voor het woord samenwerken hebben gekozen, of is dit misschien meer een ‘slip of the pen’?
Ondanks dat er veel te zeggen is over de relatie en communicatie tussen arts en patient, denk ik dat het ook belangrijk is om te beseffen dat niet iedereen er in dezelfde mate behoefte aan heeft mee te denken in de behandeling.
Denk aan patienten die de arts als absolute autoriteit zien of patienten die niet voldoende kennis hebben om mee te denken met de arts. Dit soort mensen zullen waarschijnlijk niet eens aan ‘samenwerken’ denken maar alleen aan ‘meewerken’.
@ Jacolien: dank je wel voor je reactie. Een goed punt. Wat mij betreft moeten patiënten die willen samenwerken kunnen samenwerken met de arts en patiënten die alleen willen meewerken, moeten het daar ook bij kunnen laten. Meewerken is daarmee meer een plicht, samenwerken een recht. Wat dat betreft heeft de RVZ wellicht het goede woord gekozen.
Aan de andere kant, ook in een hierarchische relatie zul je moeten samenwerken, alleen dan zijn verantwoordelijkheden anders belegd. Met het woord samenwerken geef je wat mij betreft duidelijker aan dat het van twee kanten moet komen, ook als patiënten amper meedenken over de behandeling. Dat aspect van ‘samen’ zou ik wat sterker willen benadrukken.
Beste Bettine, het is mooi om aan beide zijden van de relatie verantwoordelijkheid te benoemen. Een interessant voorbeeld van een Planetree ziekenhuis Griffin is de volgende: “as a patient at Griffin Hospital, you have the right to refuse treatment and be told what effect this may have on your health”. Dit uit een rijtje van 20 rechten die vooraan in de patientenbrochure staan.
Jim
Dag Jim,
Griffin is inderdaad een mooi voorbeeld van een ziekenhuis dat rechten en plichten heeft beschreven op basis van hun eigen filosofie. Interessant ook hoe Griffin patiënten stimuleert assertief te zijn richting hun eigen artsen:
“Speak up if you have questions or concerns, and if you don’t understand, ask again. It’s your body and you have a right to know.”
“Know what medications you take and why you take them. Medication errors are the most common healthcare mistakes”. Gelukkig begrijpt Griffin dat dit ook het een en ander van hun artsen en van de arts-patiëntrelatie vraagt. Ze besteden erg veel aandacht aan scholing.
Voor iedereen die een blik wil werpen op de door Jim genoemde brochure:
http://www.griffinhealth.org/AboutGriffin/Safety/Default.aspx
Inmiddels staat op de website van de KNMG ook een uitgebreide reactie op het RVZ-rapport. In de reactie vraagt adviseur Eric van Wijlick zich af hoe de verantwoordelijkheid van de patiënt zich verhoudt tot de professionele verantwoordelijkheid van de arts. Hij pleit voor ‘vrijheid in gebondenheid’. Zie de website van de KNMG voor de gehele reactie.