Dit weekend staat in het filosofisch katern van Trouw een alleraardigst interview met Marcel Becker, universitair docent aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Het artikel maakt deel uit van de zogenaamde deugdenserie, waarin Trouw probeert het negatieve imago en belang van deugden op te poetsen. Marcel Becker illustreert zijn opvatting over respect door de problematiek van de arts-patiëntrelatie te beschrijven, en de veranderingen in de opvattingen hierover.
Volgens Marcel Becker staat de deugd respect in tussen twee ondeugden: onverschilligheid en paternalisme. Vroeger werd vaak in de valkuil van paternalisme getrapt. Repect werd toen veelal gezien als achting voor iemand hebben. In de arts-patiëntrelatie betekende dit dat patiënten opkeken tegen hun opgeleide arts. En de arts ging respectvol met de patiënt om door hem te vertellen wat goed voor hem of haar was. De andere ondeugd die dicht tegen respect aanligt is onverschilligheid en ligt tegenwoordig wat sterker op de loer. Al weer enige jaren is wettelijk bepaald dat het de patiënt is die wel of niet beslist voor een behandeling, op basis van de informatie en het advies dat de arts geeft (de zogenaamde informed consent). Als de patiënt ervoor kiest het advies van zijn arts naast hem neer te leggen, kan dat frustrerend zijn voor de arts. Het makkelijkste is dan die keuze klakkeloos te accepteren en afstand te nemen van de patiënt. “Dan niet”…
De kunst van respect is volgens Becker te laveren tussen deze twee valkuilen. Een respectvolle arts bekommert zich om zijn patiënt en respecteert tegelijkertijd zijn autonomie. De letterlijke vertaling van het Latijnse respectum is ook ‘bekommerd zijn om’ en respice betekent ‘omkijken naar’. De arts dient zich te verdiepen in zijn patiënt en dient hem of haar op een open manier uit te leggen waarom hij denkt dat het zinvol is een bepaalde behandeling te volgen. Maar vervolgens dient de arts ook de keuze van de patiënt te tolereren. Dat kan soms pijnlijk en frustrerend zijn, maar dat is wel de meest ethische manier van respect tonen.
Wellicht is dit alles voor sommigen wat te filosofisch. Maar mij gaf het zo op de zondagmorgen een verfrissende andere kijk op de arts-patiëntrelatie.