Zonnig Madeira

Zondagavond was ik bij de premiere van de documentairefilm Zonnig Madeira. Ik belandde min of meer toevallig in de zaal, doordat een vriend me twee uur vantevoren voorstelde een willekeurige film te gaan bekijken op het Nederlands FilmFestival. Het was dan ook een aangename verrassing toen bleek dat die avond een film bleek te draaien over een onderwerp dat mij dagelijks bezighoudt: humane zorg. Zonnig Madeira is enerzijds een prachtige serie portretten van mensen op hoge leeftijd en anderzijds een mooi voorbeeld van hoe ouderenzorg op menselijke wijze kan worden vormgegeven.

In Zonnig Madeira voert Marjolein Boonstra gesprekken met bewoners van het Humanitas-verpleeghuis Akropolis. Deze mensen brengen op dat moment een bezoek aan het herinneringsmuseum dat directeur Hans Becker er met zijn zus heeft opgezet. Hans Becker noemt de voorwerpen in dit museum ‘conversation pieces’: de stukken uit voorbije tijden zetten mensen aan tot vertellen en helpen hen daardoor dichter bij hun identiteit en gevoel te komen.

De gesprekken met de hoofdpersonen grijpen je aan omdat Boonstra van zeer dichtbij filmt, waardoor de non-verbale communicatie krachtig tot uidrukking komt. Bovendien durft de documentairemaakster stiltes te laten vallen. Lange stiltes, waardoor je ziet hoe de bewoners hun herinneringen herbeleven.

Mooiste scene voor mij was het gesprek met K. (naar werkelijke naam ben ik vergeten), die zich al geruime tijd heeft ontfermt over Francien. Dat is nodig, want Francien is volgens K. “helemaal de weg kwijt”. Op aandoenlijke wijze vertelt K. hoe zij en Francien regelmatig ruzie hebben, maar ondanks dat nog altijd samen optrekken. Tijdens het gesprek gaat Francien op een stoel vlakbij zitten en vraagt waar haar sleutels zijn. “Die zitten gewoon in haar zak,” zegt K. tegen Boonstra. Boonstra zegt dat K. maar even naar Francien toe moet gaan. Dat doet ze, en inderdaad, de sleutels zaten gewoon in Franciens zak. Vervolgens vraagt K. of zij de sleutels niet voor Francien moet bewaren en of Francien nou al haar spullen heeft. Op die betutteling reageert de verstrooide Francien onverwachts bijdehand: “Ik heb alles: mijn verstand, …..”

Maar dat was lang niet de enige mooi scene. Er ging regelmatig een zucht van ontroering door de zaal – en soms werd er ook hard gelachen. Bijvoorbeeld om de vrouw die vertelde hoe ze lief en leed deelde met haar onlangs overleden hond. Ik vond dat niet grappig – wel een prachtig voorbeeld van hoe Humanitas mensen de ruimte geeft hun laatste levensfase zo in te richten zoals zij dat willen: huisdieren zijn dan logischerwijs welkom. Dat dat de bewoners goed doet bleek ook uit het interview met een man die angstig op zijn nieuwe indicatie zit te wachten; dan krijgt hij te horen of hij in Akropolis mag blijven of terug naar huis moet.

Oh, en voor iedereen die enthousiast wordt van het bovenstaande, vlakbij Utrecht woont of werkt en ook wel houdt van een last-minute invulling van zijn avond: zometeen, om zes uur, draait Zonnig Madeira opnieuw in ’t Hoogt in Utrecht. Dan zitten de gefilmde bewoners niet zelf in de zaal, zoals zondag wel het geval was. Maar ondanks die bijzondere toevoeging is de film nog steeds een aanrader.